Այս մոտեցումը բխում է մեր ճակատագրից
Posted on September 9, 2009, by admin, under Հարցազրույցներ.
«Հայացք» ակումբում ներքաղաքական քննարկումների փուլում գտնվող հայ-թուրքական նախաստորագրված պայմանագրի մասին Դաշնակցության տեսակետներն է ներկայացրել ՀՅԴ Բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանը:
Մինչ լրագրողների հարցերին պատասխանելը, նա մեկ անգամ եւս ընդգծեց հարցի կարեւորությունը եւ այն իրավիճակի լրջությունը, որում այսօր հայտնվել են հայ ժողովուրդն ու հայ քաղաքական ուժերը:
– Կարծում եմ,- ասաց նա, – բոլորդ էլ համակարծիք եք, որ թե ազգային եւ թե հայոց պետականության խնդիրների առումով կարեւոր իրադարձության շեմին ենք: Հարցը, ինչի մասին կխոսենք այսօր, շատ ավելի խորն է, շատ ավելի կարեւոր է, քան պարզ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումը որեւէ երկրի հետ: Այս հարցում մեր դրսեւորած թե’ զգայականությունը, թե’ զգուշավորությունը պայմանավորված են մեր ազգային իրականությամբ, բխում են մեր ճակատագրից, մեր պատմությունից, մեր այսօրվա իրավիճակից: Եվ չենք կարող մեր մատների հետեւում թաքնվել ու իրերը չկոչել իրենց իսկական անուններով:
Ինչո՞վ է վտանգավոր այս ողջ գործընթացը: Նախեւառաջ` հենց այս փաստաթղթերով, որոնցով այն առաջ է գնում: Հրապարակված արձանագրություններով մենք, փաստորեն, հրաժարվում ենք մեր սերունդների իրավունքից, խնդրո առարկա ենք դարձնում Ցեղասպանության հարցը, որը Հայաստանի Հանրապետության անվտանգության, ազգի արժանապատվության հետ կապված հարց է, արդարության հարց է եւ, վերջապես, Հայ Դատի պայքարի կարեւորագույն բաղկացուցիչն է, որ երբեք չպետք է կասկածի տակ առնվի: Այս ընթացքով մենք ազգի պառակտման սկիզբ ենք դնում, ինչը հղի է շատ ավելի վտանգավոր հետեւանքներով: Սա է, որ մենք բոլորս պետք է գիտակցենք եւ փորձենք միասնաբար, իշխանություններն իրենց հերթին, մենք` մեր, կանխել անցանկալի գործընթացները:
Առաջին եւ ամենակարեւոր մտահոգությունը, որ մենք ունենք հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման նախաստորագրված արձանագրությունների հետ կապված, այն է, թե կա՞ արդյոք որեւէ մեխանիզմ, պայքարի ձեւ, որոնց գործադրմամբ մեր քննարկումները ցանկալի արդյունքի կհասցնեն: Այսինքն` կկարողանանք ազդել փաստաթղթի վրա, կկարողանանք փոփոխություններ մտցնել փաստաթղթում: Կա՞ նման մեխամիզմ, թե՞ ոչ. այս հարցի պատասխանն, իմ կարծիքով, պետք է տա իշխանությունը, որպեսզի քննարկումները ոչ թե խաղի, այլ իրական գործընթացի նմանվեն: Եթե մենք միայն ՙայո՚ կամ ՙոչ՚ պետք է ասենք, ուրեմն ողջ հայ ժողովուրդը, եւ Հայաստանում, եւ Արցախում, եւ Ջավախքում եւ ամբողջ աշխարհում իր բարձրաձայն ՙոչը՚ պետք է ասի, որպեսզի անկախություն կերտած եւ Ղարաբաղ ազատագրած այս սերնդի ճակատին բիծ չմնա: Ես ուզում եմ կոչ անել` անկախ իրենց քաղաքական համոզումներից եւ դիրքորոշումներից, մեր ժողովրդի բոլոր շերտերը պետք է ոտքի ելնեն, իրենց վճռական ՙոչն՚ ասեն եւ ստիպեն իշխանություններին հաշվի նստել իրենց կամքի հետ: Սա է օրվա հրատապ հարցը, եւ այս տրամաբանությամբ էլ մեզ մնացած այս կարճ ժամանակամիջոցում, որ ունենք մինչեւ փաստաթղթի վերջնական ստորարումը, ամեն ինչ անելու ենք, որ ժողովուրդն իրոք հնարավորություն ստանա իր կամքը արտահայտել:
Այնուհետեւ Հ. Մարգարյանը պատասխանեց լրագրողներին հուզող բազմաթիվ հարցերի:
-Պարոն Մարգարյան, ՀՀ սահմանադրությամբ հստակ ֆիքսված է, որ ՀՀ-ում արտաքին քաղաքականության պատասխանատուն նախագահն է: Որքանո՞վ է նպատակահարմար, հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման ներկա իրադարձություններից ելնելով, պահանջել արտգործնախարարի հրաժարականը, երբ նա ընդամենը կատարում է ՀՀ նախագահի հրահանգները:
-Եթե նա լիներ միայն հրահանգներ կատարող, նրան նախարար չէին ասի: Կասեին պաշտոնյա եւ համապատասխան աշխատավարձ կտային: Դուք ճիշտ եք, երբ ասում եք, որ նախագահն է պատասխանատուն: Վերջին հաշվով, այս երկրում ինչ էլ տեղի ունենա` նախագահը պատասխանատու է: Նա պատասխանատու է ողջ գործադիր իշխանության համար: Այդ նույն տրամաբանությամբ` վարչապետ չպե՞տք է լիներ, նախարարներ չպե՞տք է լինեին, ոստիկանություն չպե՞տք է լիներ, թե ինչ է նախագահն է պատասխանատու: Բանն այն է, որ նախագահը լավ է աշխատում պրոֆեսիոնալ անձնակազմի հետ միայն: Եթե մեր նախագահն արտաքին գործոց հարցերում լիներ բանիմաց, պրոֆեսիոնալ, ապա արտգործնախարարն, այո, որոշիչ դեր չէր ունենա: Սերժ Սարգսյանը, մի մոռացեք, ժամանակին եղել է պաշտպանության նախարար, արտգործնախարար չի եղել: Մեր արտգործնախարարը, փաստորեն, նրա գլխավոր խորհրդատուն է, նախագահի որոշումները գործադրող գլխավոր դերակատարն է: Չի կարելի այդ աստիճան նսեմացնել արտգործնախարարի դերը: Նրա հրաժարականը պահանջելով` մենք, անշուշտ, կեցվածք են դրսեւորում առաջին հերթին նախագահի հանդեպ: Դա բնական է: Բայց նախագահի հրաժարականը պահանջելը բոլորովին այլ հարց է, այլ խնդիր է, որի անհրաժեշտության մեջ մենք դեռեւս համոզված չենք: Ստեղծված իրավիճակում, ըստ մեզ, շատ ավելի տրամաբանական կլինի, որ նախագահը հրաժարեցնի արտգործնախարարին եւ նոր սկիզբ դնի բանակցություններում:
-Եթե այնուամենայնիվ քննարկվող արձանագրություններն այն տեսքով, ինչպիսին կան, ստորագրվեն, Դաշնակցությունը կպահանջի՞ նախագահի հրաժարականը:
-Դուք հիմա մի հարց եք տալիս, որ ինձ հիշեցնում է Թումանյանի «Կիկոսի մահը»: Ամեն ինչին վերջից եք նայում: Ամեն մի իրավիճակ նոր անելիքներ է թելադրում: Կգա այդ օրը, եւ մենք կորոշենք, թե ինչ ենք անելու: Մենք հիմա ավելի շատ մտահոգ ենք այլ հարցով: Չենք կարծում, որ մեր երկրի իշխանավորներն անզգամ են: Եթե մեր ժողովուրդը ոտքի կանգնի եւ կամք ցուցաբերի, դժվար թե, գրեթե անկարելի է, որ մեր իշխանությունները չանսան այդ կամքին: Այդ կամքի դրսեւորման չափն է կարեւոր այսօր, շեշտադրումն է կարեւոր, վճռականությունն է կարեւոր:
Եթե նույնիսկ այնպես ստացվի, որ ժողովրդի կամքին հակառակ փաստաթուղթ ստորագրվի, մեր ժողովուրդը, հաչս ամբողջ աշխարհի, ցուցաբերած կլինի իր կամքը, եւ աշխարհը կհասկանա, որ իշխանությունները ստորագրեցին մի բան, որ ժողովուրդը չի ընդունում: Դրանով իսկ այդ փաստաթուղթն այլեւս անարժեք կդառնա:
Ես առայժմ ուզում եմ հավատալ, որ մեր իշխանությունները կլսեն ժողովրդի ձայնն ու հաշվի կառնեն նրա կամքը, կպարտավորվեն ենթարկվել այդ կամքին:
-Պարոն Մարգարյան, եթե փաստաթղթի մեջ երկուստեք` մեր եւ Թուրքիայի կողմից, նոր փոփոխություններ արվեն, ապա դա կնշանակի բոլորովին նոր փաստաթուղթ, ինչի համար մնացած հինգ շաբաթները հաստատ չեն բավականացնի: Դա հիմք է տալիս մտածելու, որ այն վերջնական ստորագրության կներկայացվի հենց այս տեսքով: Ի՞նչ կարող է հակադրել դրան Դաշնակցությունը, երբ նա առայժմ միայնակ է պայքարում դրանց ստորագրման դեմ, եթե հաշվի չառնենք խորհրդարանների կողմից այդ պայմանագիրը վավերացնելու գործընթացը, որի արդյունքում մերժողական պատասխանը եւս չի բացառվում:
-Խոստովանեմ, որ այս տեսքով փաստաթղթերի ստորագրումը կասեցնող մեխանիզմները դեռ հստակեցված չեն: Ես այս մասին արդեն ասացի: Համենայն դեպս ՀՅԴ առաջարկած փոփոխությունների փաթեթը պատրաստ է, եւ մենք այն կհասցնենք ժողովրդին, որպեսզի պարզ դառնա, որ Դաշնակցությունը դեմ է հայ-թուրքական հարաբերությունների այս փաստաթղթին ոչ թե այն պատճառով, որ հակաթուրք, հակաթուրքական կուսակցություն է, այլ այն, որ վերապահումներ ունի հայ ժողովրդի շահերի եւ իրավունքների հետ առնչվող կոնկրետ կետերի հետ կապված: Կկարողանա՞նք փոփոխություններ մտցնել, թե՞ ոչ, կախված է ճնշման չափից: Ես հավատում եմ մեր ժողովրդի կարողականությանը եւ գրեթե վստահ եմ, որ հարցի կարեւորությանը համեմատ ալիքի բարձրացման պարագայում ամեն ինչ էլ հնարավոր է: Եթե անգամ դրանից հետո էլ իշխանությունը հակառակ գնա, դա կնշանակի նա բռնել է իր կործանման ուղին: Ոչ մի, նույնիսկ ամենաուժեղ իշխանության դեռեւս չի հաջողվել դեմ գնալ ժողովրդի կամքին եւ գոյատեւել:
-Պարոն Մարգարյան, ձեր կուսակցությունը բավականին քաջատեղյակ է 2000 թվականից այս կողմ տեղի ունեցած քաղաքական իրադարձություններին եւ, անտարակույս, տիրապետում է նաեւ արտաքին քաղաքականության հետ կապված լայն ինֆորմացիայի: Կոնկրետ հայ-թուրքական եւ ղարաբաղյան խնդիրների առնչությամբ, 2006-2007 թվականների համեմատությամբ, 2008-2009 թվականներին դուք որեւէ որակական տեղաշարժ, փոփոխություն մեր արտաքին քաղաքականության մեջ նկատե՞լ եք, որոնք այսօր դարձել են ՀՅԴ դժգոհության պատճառ:
-Եթե դուք նկատի ունեք տարբերությունները Ռոբերտ Քոչարյանի եւ Սերժ Սարգսյանի վարած արտաքին քաղաքականությունների միջեւ, ապա ձեզ ավելի սպառիչ պատասխան կտա Ռոբերտ Քոչարյանը: Իմ կարծիքով` Հ1 հեռուստաընկերությունը որեւէ դժվարություն չունի հարաբերվելու Ռոբերտ Քոչարյանի հետ: Իսկ եթե ձեզ հետաքրքրում է զուտ իմ կարծիքը, ապա ասեմ, որ ես վախենում եմ, թե Սերժ Սարգսյանն անում է այն, ինչ որ կուզենար անել Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը:
-Ձեր պատկերացրած ժողովրդական ալիքը բարձրացնելու համար, բացառված չէ, որ Դաշնակցության ուժերը կարող են եւ չբավարարել: Դուք պատրա՞ստ եք այս խնդրի հետ կապված համագործակցել այլ ուժերի հետ, որոնք նույնպես դեմ են այս փաստաթղթին: Եթե այո, ապա նշեք նաեւ, թե ովքեր են ՀՅԴ պոտենցիալ դաշնակիցներն այս հարցում:
-Մենք այս հարցում պատրաստ ենք համագործակցել բոլոր նրանց հետ, ում հիմնական նպատակը հայության համար անընդունելի արձանագրությունների վերջնական ստորագրումը եւ վավերացումը կասեցնելը կլինի: Բնականաբար, մենք չենք կարող համագործակցել այնպիսի ուժերի հետ, ում համար թե այս արձանագրությունները, թե Արցախի հարցը, թե շաքարի գնի թանկացումը, թե ավտոտեսուչի ամբարտավանությունը սոսկ պատրվակ են այլ նպատակներ հետապնդելու համար: Ինչ վերաբերում է մեր հավանական դաշնակիցներին, ում հետ մենք կհամագործակցենք, ասեմ` ես առաջին հերթին տեսնում եմ ազգային մտավորականությանը, բազմաթիվ անկախ քաղաքական գործիչների, ովքեր հետին նպատակներ իրականացնելու շարժառիթներ չունեն, ովքեր ավելի շատ ձգտում ունեն իրենց գաղափարների, իրենց համոզումների իրականացման: Մենք համոզված ենք` այս խնդիրն անհրաժեշտ է զատել մյուս խնդիրներից, այս խնդրի շուրջ պետք է կայացնել համընդհանուր համագործակցություն, որպեսզի այն դառնա, այսպես ասած, միմյանց ձայնակցելու գործընթաց: Այս համագործակցությունը պարտադիր համաձայնագրերով չէ, որ պետք է տեղի ունենա: Կարեւոր է, որ այս սխալ ընթացքը ձախողեցնելու ամեն մի միջոցառում` որեւէ նախաձեռնություն, հանրահավաք, ակցիա եւ այլն, հասկացվի, ընդունվի եւ սատարվի համագործակցության պատրաստ բոլոր ուժերի կողմից:
-Կոնկրետ` «Ժառանգության» հետ դուք ո՞ւնեք արդեն որոշակի պայմանավորվածություններ:
-Կոնկրետ պայմանավորվածություններ չկան, բայց «Ժառանգության» դիրքորոշումներին ծանոթ եմ: Այնտեղ մեր կողմից ընդունելի շատ մոտեցումներ կան, թեեւ ոչ բոլորն են մեզ համար անվերապահորեն ընդունելի: Ավելին ասեմ` այս դաշտում միայն «Ժառանգությունը» չէ, ում հետ կարելի է ընդհանուր հայտարարի գա: Այլ ուժեր էլ կան, որոնց հետ որեւե կոնկրետ պայմանավորվածություն, որեւէ աշխատանք դեռեւս չկա:
-Պարոն Մարգարյան, դուք անհրաժեշտ համարո՞ւմ եք, որ մինչեւ վերջնական ստորագրումը կառավարությունը խնդրո առարկա արձաագրությունները դնի հանրաքվեի: Եվ երկրորդ հարցը` թերթերից մեկին տված հարցազրույցում դուք հայտնել էիք, որ անգամ կոալիցիայից դուրս գալուց հետո էլ շարունակում եք հանդիպել Սերժ Սարգսյանի հետ, բանավիճում եք, եւ այլն: Օգոստոսի 31-ից հետո, երբ հրապարակվեցին այս արձանագրությունները, արդյոք հանդիպե՞լ եք նախագահի հետ, խոսե՞լ եք ձեր մտահոգությունների մասին: Եթե այո, ապա ի՞նչ պատասխան եք ստացել:
-Կպատասխանեմ նախ` երկրորդ հարցին: Մեր մտահոգություններին Սերժ Սարգսյանը լավատեղյակ էր դեռ օգոստոսի 31-ից առաջ, քանի որ այս փաստաթղթերի ուրվագծին մենք նախապես էլ ծանոթ ենք եղել: Իսկ ինչ վերաբերում է հանրաքվեին, ապա կարծում եմ, որ դա ճիշտ չէ: Ճիշտ չէ նաեւ վավերացման ողջ ծանրությունը թողնել Ազգային ժողովի ուսերին: Հանրաքվեն վտանգավոր է այն առումով, որ, ցավոք սրտի, մեր երկրում արդար ընտրությունների ավանդույթ դեռեւս չկա: Հանրաքվեն վտանգավոր է այս առումով: Հանրաքվեի փոխարեն նախագահը պետք է փորձի քաղաքական ուժերի հետ համախորհուրդ, խորհրդակցաբար, կոնսենսուսի հիման վրա վճռահատում կատարել: Պահը կարեւոր է: Այն վեր է բոլոր ներկուսակցական եւ միջկուսակցական պայքարներից ու խնդիրներից: Պետք է իսկապես ստեղծել մի այնպիսի մթնոլորտ, որի պայմաններում միայն հնարավոր կլինի հասնել այդ կոնսենսուսին: Ես ավելի շատ հավատում եմ այս ընթացքին: Քաղաքական էլիտան է, որ պետք է ավելի մեծ պատասխանատվություն վերցնի իր վրա: Մենք իրավունք չունենք այս սոցիալական իրավիճակում, ընտրությունների ավանդույթի առկայությամբ, որ մենք ունենք, հարցը տանել հանրաքվեի կամ հասարակական հարցումների ճանապարհով: Կարծում եմ` ճիշտ չէ, արդար չէ ողջ պատասխանատվությունը գցել ժողովրդի վրա եւ ամբողջ սերնդի:
-Հայտնի է, որ երկու երկրների խորհրդարաններին է պատկանում արձանագրությունների վերջնական վավերացման գործառույթը: Եթե ՀՅԴ խմբակցությունը տեսնի, որ ոչ մի կերպ չի կարողանում ազդել Ազգային ժողովի որոշման վրա, հնարավո՞ր է, որ ձեր պատգամավորները նույնպես վայր դնեն մանդատները:
Պատասխան. -Ի՞նչ եք առաջարկում: Դրանից հետո էլ գնանք ինքնահրկիզվե՞նք: Մենք խորհրդարան ենք գնացել ժողովրդի քվեով: Խորհրդարանը մեզ համար պայքարի դաշտ է: Այնտեղ մենք ձեռքներս ծալած նստած չենք եւ աշխատավարձ չենք ստանում, որ միայն սուրճ խմենք: Այնտեղ մենք փորձում ենք ազգի, պետության համար կարեւոր հարցերի լուծմանը մեր մասնակցությունը բերել: Այլ հարց է, որ մենք փոքրամասնություն ենք, եւ մեր ձայնն այնքան էլ լսելի չէ, այլ հարց է, որ փոքրամասնություն լինելու հետեւանքով մեր ոչ բոլոր նախաձեռնություններն են իրականացվում կյանքում, բայց իրականում մենք անպայման ազդեցություն ունենք: Եվ լքել այդ դիրքը, լքել այդ ասպարեզը, լքել այն տեղը, որտեղ դու կարող ես ճիգ թափել, աշխատանք անել, ինքնադրսեւորվել, ասել ճշմարտությունները, քողազերծես կեղծիքները, կարծում եմ` խելամիտ չէ: Դա նվեր չէ, որից հրաժարվես` ինչպես շքանշանից ու պաշտոնից: Դա մի տեղ է, որ դու գնացել ես ժողովրդի քվեով եւ կարող ես քո մասնաչափով գոնե ներդրում ունենալ: Այլ բան է, որ մեծամասնությունը, հաճախ հանիրավի, մերժում է քո առաջարկները: Բայց դա նաեւ այդ մեծամասնության խնդիրն է: Քո խնդիրը ժողովրդի տված մանդատն արժեւորելն է:
-Րաֆֆի Հովհաննիսյանը, հավանաբար, տեսնելով, որ այլեւս չի կարողանում, իր խոսքերով ասած, տեր լինել ժողովրդի պատգամներին, վայր դրեց իր մանդատը: Իսկ Դաշնակցությո՞ւնը:
-Րաֆֆի Հովհաննիսյանը մեր կուսակցության առաջնորդը չէ: Նա «Ժառանգություն» կուսակցության առաջնորդն է, եւ թող «Ժառանգությունը» տեր լինի իր խոստումներին: Դաշնակցությունն այդ հարցի հետ որեւէ կապ չունի:
-Դուք ասացիք, որ ՀՅԴ-ն արդեն պատրաստել է առաջարկների փաթեթ, ուր քողազերծված են նախաստորագրված փաստաթղթի ոչ հայանպաստ կետերը: Գոնե մեր խորհրդարանում դուք տեսնո՞ւմ եք այն խողովակները, որոնցով այդ առաջարկները տեղ կհասնեն եւ Խորհրդարանն էլ, ի վերջո հաշվի առնելով դրանք, դեմ կքվեարկի այս փաստաթղթի վավերացմանը:
-Ես արդեն ասացի, որ կարեւորագույն այս խնդրի լուծման ողջ ծանրությունը գցել խորհրդարանի ուսերին` ճիշտ չէ: Նորից եմ կրկնում, հարցին պետք է լուծում տրվի քաղաքական ուժերի եւ նախագահի ընդհանուր համաձայնությամբ, որպեսզի զերծ մնանք տհաճ անակնկալներից: Իսկ ինչ վերաբերում է ՀՅԴ փաթեթով նախատեսված առաջարկներին, ապա ասեմ, որ դրանք շուտով կհրապարակվեն եւ դուք, բացի այն կետերը, որ մենք նշել ենք, մի շարք այլ վտանգավոր ձեւակերպումներ եւս կտեսնեք: Որպես օրինակ, առայժմ կարող եմ նշել, որ արձանագրությունների տեքստում առկա են հօգուտ թուրքական կողմի որոշ թարգմանական սխալներ, ինչպես նաեւ ոչ լիարժեք ձեւակերպումներ: Այսպես` խոսվում է երկուստեք եւ այլ երկրների տարածքային ամբողջության մասին, բայց որեւէ խոսք չկա ազգերի ինքնորոշման իրավունքի մասին: Հարց եմ տալիս` Հայաստանը եւ Թուրքիան այլ երկրների տարածքային ամբողջության մասին խոսելիս ո՞ր երկիրը նկատի ունեն: Իհարկե Ադրբեջանը` կպատասխանեք դուք: Որովհետեւ, այո, ոչ Հայաստանը, ոչ էլ Թուրքիան հաստատ Ֆրանսիայի տարածքային ամբողջականությունը նկատի չունեն: Ես նկատել եմ, որ մեր որոշ լրատվամիջոցներ իրենց մատն արդեն դրել են բուն վերքի վրա, եւ այն նորմալ ուսումնասիրելու դեպքում, մեր ԶԼՄ-ներն էլ վերջապես կհասկանան, որ, արտգործնախարարի բառապաշարին դիմեմ, կամ եզը եզ չէ, կամ նրա տակ եղած հորթերն են այլ տեսակի:
-Մանրամասնեք, խնդրեմ, որ դեպքում այս փաստաթուղթն ընդունելի կլինի Դաշնակցության համար:
-Երբ մենք չենք ճանաչի Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի հողային ամբողջականությունը, երբ մենք այլ երկրների ամբողջականության մասին խոսելիս անվերապահորեն ընդունենք ազգերի ինքնորոշման իրավունքը, երբ Ցեղասպանությունը քննարկման նյութ չենք դարձնի: Մի փոքրիկ հիշեցում անեմ: Ապրիլի առաջին օրերին, երբ Օբաման այցելեց Թուրքիա, հայտարարություն արեց, թե ինքը հույս ունի, որ հայ եւ թուրք գիտնականները վերջապես լույս կսփռեն 1915 թվականի իրադարձությունների վրա: Նույն բանը կրկնեց Շվեյցարիայի արտգործնախարարը: Նրանցից հետ չմնաց Լեհաստանի արտգործնախարարը, որն այն ժամանակ նախագահում էր Եվրամիությունում: Այս հայտարարություններից եւ ոչ մեկին Հայաստանը չհակադրվեց: Այս լուռ համաձայնությամբ, մենք, փաստորեն, ձեռքից տվեցինք այն, ինչը, ցավոք մեր իշխանությունների համար ընդամենը ճնշման միջոց էր Թուրքիայի նկատմամբ: Նույնիսկ Ցեղասպանության մասին այս սխալ ըմբռնմամբ հանդերձ, այդ զենքը հանձնեցին Թուրքիային եւ հիմա սպասում են, որ Թուրքիայի խորհրդարանը բարի լինի վավերացնել փաստաթուղթն այս տեսքով եւ նոր նախապայմաններ չառաջադրի: Նորից գամ մեր զրույցի սկզբին: Այս իրավիճակներում է, որ պրոֆեսիոնալը պետք է կողքից իր գործն անի, հուշի, անընդհատ զգոն պահի մյուսներին, ասի` ո՞ւր եք տանում Ցեղասպանություն տեսած այս ժողովրդին, հասկացնի, որ 70 տարի շարունակ Սփյուռքը հազար ու մի զրկանքներով այս հարցը հարց է դարձրել, որ Հայաստան պետությունն այն օգտագործի իր նպատակի համար: Այսօր, այսքան թեթեւությամբ դրանից հրաժարվելն ուղղակի միամտություն է, երեխայություն: Ի՞նչ ենք ստանում մենք դրա դիմաց: Ոչինչ: Առանց նախապայմանների հարաբերություն` նշանակում է սահմանը բացել եւ հանգիստ զբաղվել դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման գործով: Սա է այն, ինչին կողմ է Դաշնակցությունը: Թուրքիան ինքն է փակել սահմանը եւ ինքն է կանգնած միջազգային հանրության ճնշումների հանդիման` բացելու այն: Դրան մեծապես նպաստել է Հայ Դատի գործունեությունը ողջ աշխարհում: Մեզ հաճախ մեղադրում են այն բաի համար, որ 16 տարի շարունակ մենք սահմանը բացելու պահանջներ չենք բարձրացրել: Այդպես չէ: Մենք, բոլոր միջոցներով պայքարել ենք այս սահմանի բացման համար, ամեն կերպ հասունացրել ենք այդ պահը: Ճիշտ է, ասել ենք նաեւ որ 16 տարի չենք մեռել փակ սահմանի պատճառով, 316 տարի էլ կդիմանանք, բայց երբեք չենք ասել, թե մենք դեմ ենք սահմանի բացմանը, որովհետեւ տեսնում ենք դրա կարեւորությունը երկրի ու ժողովրդի համար: Այդուհանդերձ, մեր համոզմամբ, սա նաեւ արժանապատվության հարց է, եւ այն ամենն ինչ ձեռք ենք բերել 70 տարիների աշխատանքով, պայքարով, չարժե, որ այսպես հանգիստ վերցնենք ու զիջենք հանուն այն բանի, որ Թուրքիան կատարի իր բնական, միջազգային պարտականությունը:
-Պարոն Մարգարյան, ես ամեն դեպքում խնդրում եմ պատասխանել իմ այն հարցին, թե Ռոբերտ Քոչարյանի քաղաքականության համեմատ ի՞նչ փոփոխություններ է նկատել Դաշնակցությունը Արցախի հարցում ներկա իշխանությունների վարած քաղաքականության մեջ, որ ստիպել է ՀՅԴ-ն զգուշանալ եւ տարաձայնություն հանդես բերել:
-Դե եթե այնուամենայնիվ ինձնից եք ուզում լսել այդ հարցի պատասխանը, ես կարող եմ ասել, որ Ռոբերտ Քոչարյանի ժամանակ էլ, լուծման այն տարբերակին, որին ինքը հակված էր կամ գնում էր այդ ուղղությամբ, մենք դեմ էինք եւ հրապարակավ հայտարարել ենք այդ մասին: Մենք միակ կազմակերպությունն էինք, որ նույնիսկ անհամաձայնության հայտարարություն արեցինք մադրիդյան սկզբունքների կապակցությամբ այն դեպքում, երբ կառավարության կազմում էինք: Այնպես որ ՀՅԴ-ն սկզբունքներին չի դավաճանել նաեւ Քոչարյանի ժամանակ: Կարեւորն այն չէ, թե սխալն ով է անում, կարեւորն այն է, որ սխալ չպետք է արվի:
-Դատելով վերջերս տեղի ունեցած ՀՅԴ հանրահավաքի մասնակիցների թվից` դժվար է պատկերացնել, որ այդ ուժով Դաշնակցությանը կհաջողվի ոտքի հանել ժողովրդին: Ինչի՞ վրա է հույսը դնում ՀՅԴ-ն:
-Ցավում եմ, որ դուք հանրահավաքի մասնակիցների որակը չեք տեսել: Ազնավուրի հրապարակ ժողովուրդը գիտակցաբար էր եկել: Սա էր ձեռքբերումը: Մենք կոռեկտ պայքարի կողմնակից ենք, հավասարակշռված, քաղաքակիրթ պայքարի կողմնակից ենք ոչ թե այն պատճառով, որ շատ ենք սիրում իշխանություններին, այլ այն, որ համոզված ենք` արտաքին մարտահրավերների առաջ կանգնած ժողովուրդը չպետք է ապրի ներքին ցնցումներ : Տեսեք ինչ է կատարվում մեր շուրջը: Նրանք, որ խոսում էին խաղաղության մասին, այսօր ներկայանում են որպես թունդ հեղափոխականներ ու փորձում այդ կերպ հրապարակներ լցնել:
-Պարոն Մարգարյան, արձանագրությունների ներքաղաքական քննարկումների առաջին շաբաթում իսկ պարզ դարձավ, որ տրամագծորեն տարբեր կարծիքներն այս հարցում բավականին շատ են: Նույնիսկ առկա են քաղաքական անսպասելի առաջին քայլերը` մասնավորապես Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հրաժարվելը մանդատից: Ձեր կարծիքով մնացած հինգ շաբաթվա ընթացքում ի՞նչ իրադարձություններ ու քաղաքական տեղաշարժեր են հնարավոր:
-Այն, որ որոշ դեմքեր կքողազերծվեն, կհայտնվեն այս կամ այն ճամբարում եւ նման շատ այլ բաներ, ես հավանական համարում եմ: Վերջին հաշվով սա էլ քաղաքականություն է, որից ոմանք կփորձեն միավորներ շահել: Ինչ վերաբերում է հենց Րաֆֆի Հովհաննիսյանի քայլին, ես հիմա չեմ փորձի այն մեկնաբանել: Նա է իր կեցվածքների տերը, եւ, վստահ եմ, որ առնվազն իր համար այդ քայլը հիմնավորված է: Ես խնդիրն այսպես կդնեմ` եթե որոշ ուեր կամ գործիչներ այնուամենայնիվ մտածեն, թե հարմար առիթ է սեփական օգուտներ քաղելու, նրանք չարաչար կսխալվեն: Մենք հաղթանակած դուրս կգանք այս իրավիճակից, եթե բոլորով մի գործ անենք: Աշխարհը չի շրջվի, եթե մի կողմ դրվենամբիցիաները: Մենք երկար տարիեր, ոչ առանց հաջողության, մեր ժողովրդին կարողացել ենք համախմբել տարբեր հարցերի շուրջ, մի քանի ամիս էլ, ցանկության դեպքում, կարող ենք համախմբել այս հարցի շուրջ, եւ թույլ չտալ, որ տեղի ունենա մի սխալ, որի գինը ստիպված կլինենք վճարել տասնյակ տարիներ:
-Պարոն Մարգարյան, դուք ասացիք, որ Սերժ Սարգսյանը նույն բանն է անում, ինչ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն էր փորձում անել: Այդ դեքում ինչո՞ւ Դաշնակցությունը Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի նկատմամբ նույն կոռեկտությունը հանդես չի բերում, ինչ Սերժ Սարգսյանի: Եվ երկրորդ հարցը` արդեն կարծիքներ կան, որ Դաշնակցությունը դեմ է պատմական հարթության վրա հարցեր քննարկել թուրքական կողմի հետ, որովհետեւ մտահոգված է ոչ այնքան Ցեղասպանությունը քննարկման նյութ դարձնելու վտանգով, որքան այն խնդրով, որ չբացահայտվեն այդ տարիներին ՀՅԴ գործունեության հետ կապված փաստեր, որոնք կվկայեն, թե Դաշնակցությունն է շատ դեպքերում պատճառ դարձել արյունահեղությունների: /strong>
-Դեռ խոսքս չավարտած` արդեն աղավաղում եք: Ես չեմ ասել, թե Սերժ Սարգսյանն անում է այն, ինչ փորձում էր անել Լեւոն Տեր Պետրոսյանը: Ես ասել եմ, որ վախենամ, թե Սերժ Սարգսյանն անում է այն, ինչ կուզեր անել Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը: Համաձայնեք, որ դրանք տարբեր բաներ են: Ինչ վերաբերում է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի հանդեպ մեր վերաբերմունքին, ապա գաղտնիք չէ, որ մենք նրա հանդեպ շատ ավելի կոշտ լինելու բոլոր պատճառներն ունեինք: Նախագահական ընտրությունների ժամանակ մենք նոր սրացումների չգնացինք, ընդհակառակը եկանք փոխհամաձայնության, որ չսրենք իրավիճակաը: Բայց նա հետագայում նաեւ այդ պայմանավորվածությունը չհարգեց: Հետեւություն անելը թողնում եմ ձեզ: Իսկ ինչ վերաբերում է պատմական հարթության վրա Ցեղասպանության հարցը քննության առարկա չդարձնելու մեր պահանջին, ասեմ, որ այս արձանագրությունները հաստատելու մեծ ձգտում ունեցողներն ամեն քայլի կդիմեն, միայն թե վիժեցնեն դրա դեմ պայքարը: Դա անազնիվ մոտեցում է: Ցեղասպանությունը մեր ազգային ողբերգությունն է, եւ դրա մեջ մեղադրել հայրենի որեւէ կուսակցության կամ քաղաքական ուժի, առնվազն անբարոյական է: Ես չէի ուզենա դա արվեր ոչ միայն մեր, այլեւ ուրիշների նկատմամբ: Գոնե ՀՅԴ-ն վախենալու ոչինչ չունի: Կարող եմ նույնիսկ փաստել, որ այն շրջաններում, որտեղ մեզ հաջողվեց ժողովրդին ոտքի հանել, մարդիկ մասամբ փրկվեցին, իսկ որտեղ մենք անհաջողություն ունեցանք, անզեն բնակչությունը կոտորվեց: Այս պահին քննարկելու խնդիր չէ, բայց ես նաեւ կարող եմ ձեզ խորհուրդ տալ հիշել, թե Ցեղասպանության 80-ամյակի օրերին, երբ մենք բանտում էինք, ինչպես էր դրվում Ցեղասպանության հարցը: Այդուհանդերձ մենք երբեք չառաջնորդվեցինք ներքին ճակատում թշնամիներ փնտրելու անշնորհակալ մտայնությամբ, այլ գնացինք ազգի մեջ առավելագույն համախմբվածության մթնոլորտ ստեղծելու ճանապարհով:
-Դուք այս փաստաթութը մերժելը նաեւ արժանապատվության հարց եք համարում: Ձեր կարծիքով` ինչո՞ւ Սերժ Սարգսյանը գնաց այդ քայլին: Նա դա անում է գիտակցաբա՞ր, թե՞ այնուամենայնիվ չի գիտակցում հարցի լրջությունը:
-Ես չեմ պատկերացնում, որ որեւէ հայ գիտակցաբար կգնա հայության շահերին դեմ: Նման բանի ուղղակի չեմ հավատում: Իմ կարծիքով այս հարցում մեծ դերակատարություն ունեն նախագահի պրագմատիզմը` գործնական արդյունքի ակնկալիքը, առկա դժվարությունները, ներքին եւ արտաքին ճնշումների կապը: Այս ամենը կարող էին հանգեցնել գործերի նման ընթացքի:
-Առաջիկայում նախատեսո՞ւմ եք նոր հանդիպումներ նախագահի հետ:
-Այո, իհարկե:
