Հրանտ Մարգարյան. Սիրիահայ գաղութը պետք է մնա կենսունակ
Posted on July 20, 2012, by admin, under Ելույթներ, Լուրեր, Հարցազրույցներ.
ՀՅԴ Բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանի հարցազրույցը kantsasar.com-ին
– Ինչպէ՞ս կ՛ընկալէք եւ կը գնահատէք մեր գաղութի ներքաղաքական իրադարձութիւնները:
– Գիտէք, հիմա ամբողջ հայութիւնը Հայաստանէն սկսեալ մինչեւ տարբեր շրջաններ մտահոգ են սիրիահայութեան ճակատագրով, Սիրիայի կացութեամբ եւ ընդհանուր պահանջք կայ, ցանկութիւն կայ, տրամադրութիւն կայ օգտակար լինելու թեւ ու թիկունք կանգնելու եւ յաճախ յստակ չի, թէ պահանջը ո՞ր ուղղութեամբ է եւ ինչպէ՞ս կարելի է այդ զօրակցութիւնը ունենալ: Իմ գալու նպատակն է հիմնականում մօտից ականատեսի աչքով տեսնել դժուարութիւնները, լսել համայնքի ներկայացուցիչներին, կողմնորոշուել եւ տեսնել ինչպէս կարելի է հայկական կարողականութիւնը ուղղորդել, որպէսզի այս տագնապից, այս դժուարութիւնից սիրիահայութիւնը կարողանայ նուազագոյն վնասով դուրս գալ, կարողանայ աւելի անվտանգ եւ աւելի կազմակերպուած դուրս գալ: Այն ինչ որ տեղի է ունենում Սիրիայում, գուցէ քաղաքական կտրուածքի մէջ պէտք է նայենք, զանազան վերլուծութիւններ կարելի է անել, որը կարծում եմ մեր խօսակցութեան թեմայից դուրս է մնում: Բայց կարծում եմ կարեւորը մենք այնպէս պէտք է կազմակերպենք մեր գործը, որ ցանկացած սիրիահայ իրեն համայնքի մաս կարողանայ զգալ, համայնքի կողմից պաշտպանուած եւ համայնքի կողմից հոգատարութեան ենթակայ զգալ: Նոյնը կ՛ասեմ սիրիահայութեան, որը իրեն ամբողջ հայութեան մաս պէտք է կարողանայ զգալ եւ ամբողջ հայութեան կողմից հոգատարութեան ենթակայ: Մենք սա է որ պէտք է անենք, մենք` սիրիահայերս այս երկրին մէջ ընկալուել ենք, ընդունուել ենք հարազատօրէն դըժուար պայմանների մէջ, մենք վայելել ենք այս երկրի բարիքները եւ այսօր դըժուարութիւնները եւս պէտք է կիսենք սիրիացիների հետ: Պէտք է կարողանանք դիմանալ, գաղութը պէտք է կարողանայ մնալ, գաղութը պէտք է գոյատեւի, գաղութը պէտք է չկորցնի իր կենսունակութիւնը եւ սա կարծեմ թէ հիմնական հարց է:
– Ի՞նչ պիտի ըսէք հայրենի իշխանութիւններու կեցուածքի մասին, այսինքն հայրենի իշխանութիւնները եւս ներգրաւուա՞ծ են այս հարցով, մտահոգութիւններ ունի՞ն, նախապատրաստութիւններ կը տեսնե՞ն սուրիահայութեան օգնութեան փութալու համար:
-Թերեւս լիազօրուած չեմ հայրենի պետականութեան կողմից պատասխան տալու, բայց իբրեւ պատասխանատու անձ, որ նաեւ ունեցել եմ յարաբերութիւններ հայրենի իշխանութիւնների հետ անկեղծ լինելու համար եւ արդար լինելու համար կ՛ասեմ, որ համընդհանուր նաեւ իրանց մօտ մտահոգութիւն կայ եւ ցանկութիւն կայ օգտակար լինելու, այս առումով կարծում եմ մենք խընդիր չունենք, սակայն մենք պէտք է կարողանանք գիտակցել, որ Հայաստանի իշխանութիւն-սիրիահայութիւն յարաբերութեան մէջ, նախ գոյութիւն ունի Հայաստանի Հանրապետութիւն-Սիրիայի Հանրապետութիւն յարաբերութիւններ, որը չի կարող անտեսուիլ, չի կարող չհասկանալ հաւանական ստեղծուած կաշկանդումները, սահմանափակումները մենք չի գիտակցենք, բայց տրամադրութիւն կայ օգտակար լինելու: Էդիկայի որոշումներ կան, որ պէտք է յարգուեն, բայց ցանկութեան առումով կարծում եմ, որ այդ ցանկութիւնը կայ: Այլ խօսքով, որ պետականութիւնը պէտք է կարողանայ նաեւ ստեղծել դրութիւններ, կարելիութիւններ, որ սիրիահայութիւնը առաջին հերթին հոգեբանօրէն իրեն նաեւ Հայաստանի Իշխանութեան կողմից պաշտպանուած զգայ, պէտք է դա լինի առնուազան հոգեբանական մակարդակով, որը կարծում եմ ինչ որ չափով գոյութիւն ունի: Իսկ դիւրութիւնների առումով, անշուշտ կ՛ուզէի Հայաստանի Հանրապետութիւնը լինի այնպիսի պետականութիւն, որ իր քաղաքացիներին կարողանար տէր լինել եւ իր քաղաքացիների կողքին նաեւ աշխարհի մէջ տարասփռուած համայն հայութեան կարողանար տէր կանգնել: Այդտեղ կարծում եմ որ խնդիրներ կան, կարծում եմ, որ դժուարութիւններ կան, բայց կարեւորը այս հանգամանքում, այս պահին, այս ժամանակահատուածի համար իմ կարծիքով դրական տրամադրութիւններն են, որոնք գոյութիւն ունեն օգտակար լինելու, մնացածը արդէն շատ աւելի հիմնական եւ խորքային իմաստ ունեն, որ այլապէս կարելի է խօսել:
– Սուրիահայութեան օգնութեան փութալու առումով, համահայկական կազմակերպութիւններու կամ Հայաստանի պետութեան կողմէ որոշակի ծրագիրներ կա՞ն:
– Հիմա հարցը այն է, որ սիրիահայութիւնը նախ ինքը պէտք է կարողանայ ներքին կազմակերպուածութիւն ցուցաբերել, ներքին փոխօգնութեան կազմակերպուածութիւն պէտք է ստեղծի, մէկը մէկին ձեռք մեկնելու, մէկը մէկին զօրակցելու, մէկը մէկին թիկունք կանգնելու, նախ այս համայնքային փոխօգնութեան գործը պիտի կարողանայ կազմակերպել, դրանից յետոյ բնականաբար կարեւորութիւն է ստանում համայն հայութեան զօրակցութիւնը եւ օժանդակութիւնը սիրիահայութեան եւ սիրիահայութեան այդ տեսակ ճիգին, որ մէկը մէկին կարողանայ թիկունք կանգնիլ ամենակարիքաւորին, ամենախոցելիին հասնիլ: Այսինքն` նախաձեռնութիւնը պէտք է սկսի` սիրիահայութիւնը, որուն պիտի յաջորդեն արտաքին` համահայկական կազմակերպութիւններու եւ Հայաստանի պետութեան նախաձեռնութիւնները: Մենք այդ առումով ունենք արդէն մեր նախաձեռնութիւնը, արդէն մեր լուման ունենք այս գործին մէջ, ինչ որ յատկացում արդէն կատարել ենք այդ իմաստով, որը ուղղակի պէտք է դառնայ սկիզբ համընդհանուր ուժերի մէկտեղում, իսկ այլապէս հայութեան կարողականութիւնը կազմակերպելու եւ ուղորդելու առումով մենք արդէն ունենք ծրագիր եւ մենք առիթը պէտք է օգտագործենք կոչ անելով բոլոր գաղութներին, բոլոր շրջաններին, որոնք անցած տասնամեակներում յաճախ վայելել են սիրիահայութեան օժանդակութիւնը եւ զօրակցութիւնը իր զանազան կարիքների եւ դժուարութիւնների փարատման հարցում, որպէսզի այսօր իրենք որ փոխադարձ դերով ներկայանան, հրապարակ դուրս գան, որպէսզի կարողանանք այս դժուարութիւնը միասնաբար յաղթահարել: Սիրիահայութիւնը այս հարցում պէտք է առանձին չմնայ, մենակ չմնայ, սիրիահայութիւնը արդէն այդ գաղութներու մէջ մեծ դերակատարութիւն ունի, բանալի հանգամանքների առումով: Հայաստանի պետականութեան առումով բնականաբար Հայաստանի պետականութեան հնարաւորութիւնները շատ աւելի մեծ են, բայց նորից եմ ասում, թէ որոշ միջպետական յարաբերութիւնների առումով կան սահմանափակումներ, որ մենք պէտք է գիտակցենք, կան բացեր, որ մենք պէտք է լրացնենք, մասնաւորաբար խօսքը վերաբերւում է Դաշնակցութեանը, որ համահայկական կառոյց է եւ ունի րէալ, իրական հնարաւորութիւն այդ կարողականութիւնը կազմակերպելու եւ ուղորդելու սիրիահայութեան հետ, միասնաբար այդ դժուարութիւնները յաղթահարելու հարցում:
– Ի՞նչ պիտի ըսէք սուրիահայութեան արտագաղթի մասին: Մեզի համար այդքան ալ տեսանելի չէ արտագաղթը, այդ մասին վերջերս կը խօսուի, բայց մենք ուղղակիօրէն չենք զգար ատիկա, դուք շօշափա՞ծ էք այդ վտանգը կամ իբրեւ պատասխանատու նկատա՞ծ էք զայն, նոյնիսկ Սփիւռքի նախարարութիւնը հանդէս եկաւ, որ այդքան ալ մտահոգիչ չեն արտագաղթի տուեալները, բայց յաճախ դուրսէն կը շեփորուի արտագաղթի վտանգի առնչութեամբ:
– Կ՛ուզեմ մի բան շեշտել, մեզ համար կարեւոր է հալէպահայ գաղութի պահպանումը, կազմակերպուած պահպանումը, կենսունակ պահպանումը, որովհետեւ հալէպահայութիւնը ունեցել է համահայկական դերակատարութիւն, բայց հարցն այն է, որ հալէպահայութիւնը Սիրիայի համար կարեւոր դեր ունի անելիք` Հայաստան-Սիրիա փոխյարաբերութիւնների հարցով, ունի կարեւոր անելիք արաբական աշխարհի եւ Միջին Արեւելքի մէջ` Հայաստանի, հայ ժողովուրդի, Հայ Դատի հարցերի առնչութեամբ, այսինքն այս գաղութի պահպանումը մեզ համար գլխաւոր հարց է, եւ ճիշդ հենց էդ այդ առումով մենք արտագաղթը ոչ քաջալերողն ենք, ոչ էլ օժանդակողը: Գիտեմ` որ այսօր իսկապէս այստեղ արտագաղթի մտահոգիչ երեւոյթներ չկան, բայց սիրիահայութեան շուրջ այսօր տեղի ունեցած խօսակցութիւնները, յաճախ ենթադրեալ խօսակցութիւնները կարող են ստեղծել մթնոլորտ, որ մենք ակամայ խրախուսենք արտագաղթի երեւոյթը եւ կարող է պատահիլ, որ խուճապի երեւոյթ ստեղծուի, որ մենք պէտք է ակամայ կանխենք, թոյլ չտանք: Այսինքն լաւ օրերը ապրել ենք Սիրիայում, վատ օրերը կիսենք սիրիացիների հետ, ճիշդ չի հակառակ մօտեցում, մենք պէտք է մեր ներդրումը բերենք երկրի վերականգնման գործին մէջ: Սիրիահայութեան կազմակերպուած կենսունակ գոյութիւնը կարեւոր է Սիրիայի համար, կարեւոր է սիրիահայութեան համար, սփիւռքահայութեան եւ Հայաստանի համար:
– Արդեօք ներկայ իրադարձութիւնները առիթ չե՞ն ընծայեր, որ քիչ մը աւելի քաղաքականանայ սուրիահայ մեր կեանքը, կենսագործելովայն վարկածը` որ «Ամէն չարիքի մէջ բարիք պէտք է փնտռել»:
– Կարծում եմ, որ սիրիահայութիւնը ունի մեծ փոթենցեալ, ներուժ կարողականութիւն, որը յաճախ համապատասխան հնարաւորութիւն եւ ասպարէզ չի ունեցել ցուցադրելու, բայց ես վստահ եմ, որ Սիրիայում, գալիք Սիրիայում այդ կարողականութիւնը կարող է ամբողջական դրսեւորում ունենալ, եւ էստեղ խօսքը վերաբերում է երկրին օգտակար լինելու, Հայ Դատի պայքարին օգտակար լինելու առումով, որովհետեւ այդ կարողականութիւնը հալէպահայութիւնը կամ սիրիահայութիւնը ունեցել են շատ-շատ տեղերում` մեզ համար ապահովելով որակ եւ անշուշտ կարող է իսկապէս Սիրիայի մէջ դա իսկապէս լինի մեծ կարողականութիւն: Վաղուայ Սիրիայի մէջ ես վստահ եմ հայութիւնը նաեւ կը կարողանայ իրեն դրսեւորի մէկ նոր յատկանիշով, քաղաքական կազմակերպուածութեան իմաստով: Եւ այդ իմաստով պէտք է կարեւորել սիրիահայութեան կազմակերպուած ուժեղ գոյութիւնը այս երկրում, այս երկրի համար եւ մեզ բոլորիս համար:
– Ներկայ տուեալներով մեր գաղութի տնտեսական կացութիւնըայդքան ալ փայլուն չէ: Խրախուսիչ չէ մանաւանդ մեր դպրոցներու տնտեսական իրավիճակը: Իսկ մեր դպրոցները մեր ապագան են, ապագայի երաշխաւորներն են: Այսօր տնտեսապէս վտանգուած ենք: Հ.Օ.Մ.-ը այս իմաստով նախաձեռնութիւն կատարեց, երանի այդ նախաձեռնութիւնը ընդարձակուի եւ այլ կազմակերպութիւններ նաեւ միանան սուրիահայութեան նպաստող ճիգերուն:
-Այն ինչ որ խօսում էի սիրիահայութեան փոխօգնութեան հարցում եւ ընդհանրապէս այս դժուարութիւնը յաղթահարելու առումով, հայկական կարողականութիւնից օգտուելու առումով, առաջին հերթին մեր ազգային դպրոցներն են, ապա մեր ազգային կառոյցներն ու միութիւններն են, որոնք այդ դժուարութիւնների եւ դժուար օրերի բերումով չպէտք է կաղան, չպէտք է կաթուածահար լինեն, չպէտք է դանդաղի, չպէտք է վնասուի իրենց գործունէութիւնը: Երկրորդ հերթին` խօսքը վերաբերում է առանձին կարիքաւոր ընտանիքների, անձերի, որոնք եւս պէտք է տեսնեն թիկունք, պէտք է տեսնեն օժանդակութիւն, պէտք է տեսնեն տիրութիւն անողի շունչը այս գաղութի մէջ եւ այստեղ պէտք է մեր ամբողջ հայկական կարողականութիւնը կարողանանք համակարգել: Ինքը սիրիահայութիւնը մեծ ներուժ ունի եւ այդ ներուժը բաւական լուրջ եւ ծանրակշիռ է, նախ պէտք է փորձել կազմակերպել դա, բայց նաեւ այս գործին մէջ պէտք է մասնակից դառնայ ամբողջ հայութիւնը:
– Առիթէն օգտուելով պիտի խնդրենք անդրադառնալ նաեւ Հայաստանի քաղաքական կեանքին, Հայաստանի ընտրութիւններուն, Հ.Յ.Դ.-ի ընդհանուր կացութեան: Ինչպէ՞ս կը գնահատէք 6 Մայիսի խորհրդարանական ընտրութիւններու ընդհանուր արդիւնքը` ընդհանրապէս միւս քաղաքական կազմակերպութիւններուն եւ մասնաւորաբար Հ.Յ.Դ.-ի համար:
– Հայաստանի քաղաքական դաշտը չպէտք է գնահատել այդ ընտրութիւնների արդիւնքներով եւ ոչ մէկ ուժի կարելի է գնահատել ձեռքբերուած արդիւնքներով, եթէ այդ սխալն անենք կը նշանակէ որ իշխանական ուժերը, որոնք այսօրուայ կացութեան պատճառն են, հիմնական դերակատարն են, այս ընտրութիւններին, հաւաքել են մօտաւորապէս 80%, դա կը նշանակի, որ այսօրուայ իշխանութիւնները վայելում են ժողովրդի 80%-ի համակրանքը, այն ինչ որ իրականութեան հետ չի համապատասխանում այս տուեալը եթէ նոյնիսկ մէկը բարձրաձայն յայտարարի, Հայաստանի նոյնիսկ եփած հաւերը կը սկսին ծիծաղել եւ եթէ այդպէս է, ուրեմն միւս տուեալներն էլ ճիշդ չեն, միւս տուեալներն էլ հիմք չեն դատողութիւն կատարելու կուսակացութիւնների իրական ժողովրդականութեան իմաստով, բայց ինչ որ առումով այդ թուերը արժէք են, այն իմաստով, որ եթէ կուսակցութիւնները չեն կարողացել ընտրութիւնների արդիւնքում իրենց իրական ժողովրդականութեան չափը արձանագրել տալ, ուրեմն նշանակում է դեռ գործ կայ անելիք այնտեղ, շատ մեծ ժողովրդի հետ աշխատելու, պետական «սիսդէմի» հետ աշխատելու առումով մեծ անելիք կայ. այդ անելիքից է որ մենք չպէտք է փախենք, եւ այդ գործի անհրաժեշտութիւնից ելնելով մենք մեզ չպէտք է խաբենք, մենք յստակ գործ ունենք անելու Հայաստանում եւ այստեղ խօսքը բնականաբար առաջին հերթին մեր կազմակերպութեան է վերաբերում, մենք նաեւ պէտք ունենք մեր համակուսակցական կառոյցի ամբողջական գուրգուրանքին, որ կարողանանք Հայաստանի մէջ մեր կուսակցական աշխատանքը, ժողովրդի քաղաքական կազմակերպման գործը իսկապէս դնել ամուր հիմքերի վրայ, այդտեղ մենք լուրջ գործ ունենք անելու եւ պէտք է անենք:
– Ինչպէ՞ս կարելի է այլընտրանքը կամ փըրկութիւնը: Ժողովուրդին համար ընկալելի ձեւով ինչպէ՞ս կարելի է հասնիլ փրկութեան, ցանկալի իշխանութեան կամ վարչաձեւին, որ արդարութիւնը իրականանայ, եւ մեր երկիրը զարգանայ, մեր ժողովուրդը բարօր պայմաններու եւ արդար հասարակարգի մէջ ապրի:
– Որքան էլ որ այս ընտրութիւնների մթնոլորտը նուաստացուցիչ էր եւ անբարոյական, որովհետեւ փողն էր հիմնական դերակատարը, բայց ես հաւատացած եմ, որ այդ չափի անբարոյականութիւնը (չափը այնքան մեծ էր), նաեւ ինչ որ տեղ սթափեցուցիչ էր, բայց շատերը հասկացան, որ այդ համատարած անբարոյականութիւնը ո՛չ արձանագըրութիւնը իր անունով գրանցած ուժի համար յաղթանակ է, ոչ էլ մեր ժողովրդի համար յաղթանակ է: Իսկ ինչ կը վերաբերի փրկութեան մասին, անշուշտ ես այն կազմակերպութեան պատասխանատու եմ, որը ունի համապատասխան ինքնավստահութիւն, որ մեր փրկութիւնը մեր ծրագրերուն մէջ է, փրկութիւնը մեր ցոյց տուած ուղղութեան մէջ է եւ դա մենք կարողանում ենք ապացուցել այսօր խօսքով, տրամաբանութեամբ, բայց վաղը վստահ եմ որ կարող ենք ապացուցել նաեւ գործով: Իրականացնելով այդ ծրագիրը, հաւատում եմ որ գիտակից շերտը, որը ընտրութիւն է կատարում ծրագրերի մէջ, ընտրութիւն է կատարում կազմակերպութիւնների եւ քաղաքական մարդկանց կենսագրութիւնները նկատի ունենալով, գաղափարախօսութիւնը նկատի ունենալով, նրանց կողմից եւս սա համոզում է: Ուղղակի այլ ելք չկայ, բացի այն` որ մենք կարողանանք մեր ժողովուրդին այնպէս կազմակերպել, որ ինքը եւս իր քուէով այդ ծրագրի համար ճանապարհ բացի, քուէին տէր ըլլայ: Ընտրութիւնների ներկայացուած մեր բլադֆորմը ոչ թէ մեր կողմից, շատ-շատերի կողմից, եթէ չասեմ, բոլորի կողմից համարուեց եւ ընդունուեց իբրեւ ամենաճիշդ եւ ամենարէալ քաղաքական բլադֆորմ: Բայց մի բան խանգարեց մեզ, քաղաքական պայքարը չգնաց գաղափարական պայքարի հետ միասին, այսինքն քննութեան նիւթ չդարձան ծրագիրները, բլադֆորմները եւ դա արդէն գիտակցաբար: Գիտակցաբար շատ-շատ ուժեր խուսափեցին այդ պայքարից, որովհետեւ ի սկզբանէ համոզուեցին որ իրենք պարտուած են այդ պայքարում, դրա համար բոլոր տեսակի քաղաքական բանավէճերը, որոնք կարող էին քննութեան առարկայ դարձնել զանազան կուսակցութիւնների ծրագիրներն ու բլադֆորմները, տեղի չունեցան եւ գրեթէ շատ-շատերը միաբերան խուսափեցին այդ քննարկումներից, որովհետեւ ի սկզբանէ ընդունեցին իրենց պարտութիւնը:
– «Գանձասար»-ի ներկայ համարով ի՞նչ կը պատգամէք սուրիահայութեան:
– Սիրիահայութեան համար դժուար օրեր են, դժուար օրերում եթէ մատները չեն միանում, բռունցք չեն դառնում, գլուխ չեն հանում որեւէ գործ: Այսօր մենք չպէտք է մտածենք դժուարութիւններից փախելու մասին, մենք պէտք է մտածենք դժուարութիւնները դիմակայելու եւ յաղթահարելու մասին: Պէտք է կողք-կողքի կանգնենք, թիկունք-թիկունքի կանգնենք, իւրաքանչիւր սիրիահայ իրեն սիրիահայութեան մաս զգայ եւ սիրիահայութիւնը իր կարգին իրեն հայ ժողովուրդին մաս զգայ, որպէսզի կարողանանք միասնաբար այս դժուարութիւնը յաղթահարել: Կ՛անցնեն այս օրերը, բայց սիրիահայ գաղութը պէտք է մնայ, պէտք է մնայ կենսունակ, որպէսզի կարողանայ իսկապէս իր տեղն ու դերը ունենալ մեր իրականութեան մէջ:
